علت انحراف ستون فقرات و تشخیص آن

انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز یکی از مشکلات رایج در سیستم اسکلتی بدن است که می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد.

این وضعیت به معنی تغییر شکل غیرطبیعی ستون فقرات است که معمولاً به شکل یک منحنی به طرفین مشاهده می‌شود. در این مقاله، علل انحراف ستون فقرات، عوامل تأثیرگذار، و راه‌های پیشگیری و درمان آن را بررسی خواهیم کرد.

 

علت  انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز

علل انحراف ستون فقرات می‌توانند ژنتیکی، محیطی، یا ترکیبی از این دو باشند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین دلایل آن می‌پردازیم:

1. عوامل ژنتیکی

یکی از اصلی‌ترین دلایل انحراف ستون فقرات، زمینه‌های ژنتیکی است. اگر یکی از والدین یا بستگان درجه یک دچار اسکولیوز باشد، احتمال بروز این مشکل در نسل بعدی بیشتر می‌شود. این نوع از انحراف معمولاً در سنین پایین ظاهر می‌شود و ممکن است در طول زمان پیشرفت کند.

2. اختلالات مادرزادی

اختلالات مادرزادی که باعث رشد غیرطبیعی مهره‌ها و استخوان‌ها می‌شوند نیز می‌توانند منجر به انحراف ستون فقرات شوند. این مشکلات معمولاً در دوران جنینی شکل می‌گیرند و نیاز به درمان‌های تخصصی دارند.

3. آسیب‌ها و صدمات جسمی

آسیب‌های جدی به ستون فقرات، مانند شکستگی‌ها یا ضربات شدید، می‌توانند تعادل ساختاری ستون فقرات را مختل کرده و باعث انحراف شوند. این نوع انحراف معمولاً در نتیجه تصادفات، سقوط از ارتفاع، یا حوادث ورزشی ایجاد می‌شود.

4. اختلالات عصبی-عضلانی

بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، یا اسپینا بیفیدا که عملکرد عضلات و اعصاب را مختل می‌کنند، می‌توانند منجر به انحراف ستون فقرات شوند. این مشکلات اغلب نیازمند درمان‌های ترکیبی پزشکی و فیزیوتراپی هستند.

5. عادات بد نشستن و ایستادن

نشستن طولانی‌مدت در وضعیت نامناسب یا حمل وسایل سنگین به شکل نادرست می‌تواند به مرور زمان باعث انحراف ستون فقرات شود. این نوع انحراف معمولاً قابل پیشگیری است و به راحتی با اصلاح عادات روزانه بهبود می‌یابد.

6. رشد نامتعادل در دوران بلوغ

دوران بلوغ یکی از بحرانی‌ترین مراحل رشد بدن است. در این دوره، سرعت رشد استخوان‌ها و عضلات ممکن است نامتعادل باشد که می‌تواند باعث ایجاد انحراف در ستون فقرات شود.

7. پوکی استخوان

پوکی استخوان، به خصوص در میان سالمندان، یکی دیگر از عوامل مهم انحراف ستون فقرات است. ضعف و شکنندگی استخوان‌ها در این بیماری باعث می‌شود که ستون فقرات تغییر شکل دهد و دچار انحراف شود.

علائم انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز

توجه داشته باشید این اختلال به یکباره ایجاد نمی شود بنابراین والدین در بسیاری موارد متوجه آن نمی شوند. اما به همراه جهش رشدی اندازه انحنای ستون فقرات این بیماران افزایش پیدا می کند .  معمولا افراد متوجه این بیماری نمی شوند بلکه در معاینات پزشک متوجه آن می شوند. اما علائمی که والدین می توانند به آن توجه کنند شامل موارد ذیل است :

• عدم قرینه بودن شانه ها
• عدم تقارن سینه ها در دختران
• داشتن قوز در پشت یا کمر
• کمردرد ( علامت شایعی نیست )

تشخیص انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز

تشخیص انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این بیماری می‌تواند در صورت عدم درمان به مرور زمان پیشرفت کند و تأثیرات منفی روی ساختار بدن و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. تشخیص زودهنگام به پزشک کمک می‌کند تا روش درمانی مناسب را انتخاب کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. در این مقاله به بررسی کامل روش‌ها و مراحل تشخیص اسکولیوز می‌پردازیم.

علائم اولیه انحراف ستون فقرات

تشخیص اولیه اسکولیوز معمولاً بر اساس مشاهده علائم فیزیکی و معاینه بالینی آغاز می‌شود. علائم رایج که می‌توانند نشان‌دهنده وجود انحراف ستون فقرات باشند عبارتند از:

1. تفاوت در ارتفاع شانه‌ها: یکی از شانه‌ها ممکن است بالاتر از دیگری باشد.
2. برجستگی غیرطبیعی در یک طرف پشت: هنگام خم شدن به جلو، یک طرف از پشت ممکن است برجسته‌تر دیده شود.
3. نامتقارن بودن لگن: یک طرف لگن ممکن است بالاتر از طرف دیگر باشد.
4. کجی در خط ستون فقرات: در حالت ایستاده، ستون فقرات به شکل منحنی یا S شکل دیده می‌شود.
5. کمردرد یا خستگی: در موارد پیشرفته، درد مزمن کمر یا خستگی زودرس ممکن است دیده شود.

---

مراحل تشخیص اسکولیوز

فرآیند تشخیص اسکولیوز شامل چند مرحله است که هر کدام به پزشک کمک می‌کنند تا شدت انحراف و علت آن را تعیین کند.

1. بررسی سابقه پزشکی

در اولین مرحله، پزشک از بیمار یا والدین او درباره موارد زیر سؤال می‌پرسد:

• سابقه خانوادگی اسکولیوز یا سایر اختلالات اسکلتی.
• زمان شروع علائم و نحوه پیشرفت آن‌ها.
• وجود درد یا محدودیت در حرکت.
• فعالیت‌های روزانه و تأثیر بیماری بر آن‌ها.

2. معاینه فیزیکی

پزشک از روش‌های زیر برای بررسی وضعیت ستون فقرات و شناسایی انحراف استفاده می‌کند:

• آزمون خم شدن به جلو (Adam’s Forward Bend Test): بیمار به جلو خم می‌شود تا پزشک وضعیت ستون فقرات را ارزیابی کند. در این حالت، برجستگی غیرطبیعی یا تغییر در تقارن بدن می‌تواند نشان‌دهنده اسکولیوز باشد.
• بررسی تقارن بدن: پزشک ارتفاع شانه‌ها، لگن، و موقعیت استخوان‌های کتف را بررسی می‌کند.
• ارزیابی دامنه حرکتی: پزشک میزان حرکت ستون فقرات و انعطاف‌پذیری آن را آزمایش می‌کند.

3. اندازه‌گیری انحراف

برای اندازه‌گیری دقیق میزان انحراف ستون فقرات، پزشک از ابزارهای خاصی استفاده می‌کند:

• اسکلومتر (Scoliometer): دستگاهی است که برای اندازه‌گیری زاویه انحراف استفاده می‌شود. این ابزار می‌تواند اطلاعات اولیه دقیقی درباره شدت انحراف فراهم کند.

---

آزمایش‌های تصویربرداری

برای تأیید تشخیص و ارزیابی دقیق‌تر، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری را تجویز کند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. اشعه ایکس (X-Ray)

اشعه ایکس مهم‌ترین ابزار برای تشخیص اسکولیوز است. این آزمایش تصویری واضح از ستون فقرات ارائه می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند:

• نوع انحراف (C شکل یا S شکل) را مشخص کند.
• شدت انحراف را با استفاده از زاویه کاب (Cobb Angle) اندازه‌گیری کند. زاویه بیش از 10 درجه معمولاً به عنوان اسکولیوز تشخیص داده می‌شود.

2. MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)

اگر پزشک به وجود مشکلات عصبی یا عضلانی همراه با اسکولیوز مشکوک باشد، ممکن است MRI را تجویز کند. این آزمایش اطلاعات دقیقی درباره ساختارهای داخلی مانند نخاع و اعصاب ارائه می‌دهد.

3. سی‌تی اسکن (CT Scan)

در موارد پیچیده‌تر که نیاز به بررسی سه‌بعدی ستون فقرات است، سی‌تی اسکن انجام می‌شود. این روش به ویژه برای برنامه‌ریزی جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

راهکارهای پیشگیری از انحراف ستون فقرات

پیشگیری از انحراف ستون فقرات در بسیاری از موارد امکان‌پذیر است. برخی از روش‌های موثر پیشگیری عبارت‌اند از:

1. اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن

همواره در حالت صاف بنشینید و از صندلی‌های ارگونومیک استفاده کنید. هنگام ایستادن، وزن بدن را به طور مساوی روی دو پا تقسیم کنید.

2. ورزش منظم

تمرینات کششی و تقویتی مانند یوگا، پیلاتس و شنا می‌توانند به تقویت عضلات ستون فقرات کمک کنند و احتمال انحراف را کاهش دهند.

3. استفاده از کیف‌های مناسب

هنگام حمل وسایل، از کیف‌های استاندارد با بندهای پهن استفاده کنید و وزن کیف را بین دو شانه به طور یکنواخت تقسیم کنید.

4. کنترل وزن بدن

اضافه وزن می‌تواند فشار زیادی بر ستون فقرات وارد کند. رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم می‌توانند از افزایش وزن غیرضروری جلوگیری کنند.

5. چکاپ‌های دوره‌ای

در صورت وجود سابقه خانوادگی اسکولیوز، چکاپ‌های منظم پزشکی برای بررسی وضعیت ستون فقرات بسیار ضروری است.