آیا می دانستید برای سیستم عضلانی بدن هم الاستوگرافی انجام می شود؟

الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی چیست؟ سونوگرافی دو بعدی معمولی به عنوان اولین روش، به دلیل استقبال بالای آن توسط بیماران، وضوح بالای تصویر، تصویربرداری Real-Time و هزینه نسبتا پایین برای ارزیابی مشکلات عضلانی  اسکلتی بدن (MSK) به شکل گسترده ای استفاده می شود. توانایی تصویربرداری  Real-Time ،سونوگرافی بررسی دینامیک سیستم MSK و مقایسه با طرف مقابل و اسکن در نقطه درد را امکان پذیر می کند. اخیرا یک روش سونوگرافی جدید به نام الاستوگرافی در دسترس است. الاستوگرافی می تواند خصوصیات مکانیکی بافت را بررسی کند که یک بعد جدید بر تصویربرداری سونوگرافی سیستم MSK  اضافه می کند.

مقاله سونوگرافی چیست ؟ اطلاعات مفیدی درباره این آزمایش به شما خواهد داد.

برای دنبال کردن صحبت های دکتر مرتضی جورابیان، متخصص سونوگرافی و رادیولوژی؛ وارد صفحه اینستاگرام یا کانال آپارات شوید.

منظور از الاستوگرافی سیستم عضلانی بدن چیست؟

رباط های عضلانی (تاندون ها) از سفت ترین ارگان ها در بدن هستند. وقتی رباط ها آسیب می بیندد (شامل کشیده شدن، پاره شدن یا پاره شدن ناقص) یا دچار بیماری می شوند، نرم تر می شوند. عضلات هنگام انقباض سفت تر می شوند که با الاستوگرافی می توان آن ها را مشاهده کرد. اکثر سیستم MSK ناهمگن است، به این معنی که خصوصیات فیزیکی آن براساس جهت رشته های عضلانی تغییر می کند، به طوریکه هنگام انجام سونوگرافی در زوایای مختلف، نمای متفاوتی دارد. به ویژه رباط های عضلات، خصوصیات ناهمگن را نشان می دهند.

این نکته هائز اهمیت است که جهت امواج سونوگرافی، عمود بر این ساختمان ها باشد تا نمای طبیعی آن ها با بیماری اشتباه نشود.

نکته : محل اتصال رباط ها غالبا اغلب به طور طبیعی در سونوگرافی سیاه (هایپواکو) هستند؛ بنابراین برای به دست آوردن کشش کافی یا انجام الاستوگرافی به انجام روش های متفاوت از آنچه که در سایر ارگان های بدن به کار می رود، نیاز است.

چه عواملی به چه صورتی سبب تغییر در عضلات و اسکلت بدن می شود؟

بیماری، خصوصیات مکانیکی عضلات و رباط ها را تغییر می دهد. الاستیسیتی (ارتجاع پذیری) بافت های سیستم MSK در شرایط سرطانی و اختلالات غیر سرطانی تغییر می کند. این شرایط عبارتند از :

• بیماری رباط آشیل
• بیماری التهاب سطح خارجی مفصل آرنج
• بیماری رباط استخوان کشکک

بیماری رباط آشیل

بیش تر مطالعات الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی بر روی رباط ها، بر روی رباط های آشیل انجام شده است.. بیماری رباط آشیل  معمولا در فاصله 5-3 سانتی متری از محل اتصال آن به استخوان رخ می دهد. دومین مکان شایع همان محل اتصال به استخوان است و با شیوع کم تر هم در محل اتصال رباط با عضله رخ می دهد.

اعتقاد بر این است که بیماری رباط آشیل با پارگی میکروسکوپی شروع می شود که به یک آبشار دژنراتیو منجر می شود. بیماری رباط یک روند دژنراتیو با جدایی رشته کلاژن، افزایش تعداد سلول های التهابی، ایجاد عروق جدید و پرخونی و رسوب چربی است. این روند، رباط را نرم و ضعیف می کند و نهایتا به پارگی خود به خود تاندون منجر می شود. الاستوگرافی می تواند نرم شدگی رباط را مشخص کند.

در حالت طبیعی و عادی رباط آشیل بسیار سفت است. البته میزان سفتی آن با درجه انقباض یا انبساط آن تغییر می کند.

بیماری التهاب سطح خارجی مفصل آرنج

نام دیگر این بیماری، آرنج تنیس بازان است. این بیماری شامل پارگی های جزئی رباط، تکثیر عروقی، فیبروز تغییر ژلاتینی و کلسیمی است. منشا این بیماری رباط کوتاه کشنده مچ  دست (Radialis Brevis Tendon Extensor Carpi) است. علائم و نشانه های بیماری، شامل درد در کشیدن آرنج که با فعالیت ساعد بدتر می شود. علائم معمولا به تدریج ایجاد می شوند. این رباط در حالت نرمال هم مانند سایر رباط ها در الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی به صورت یکنواخت سفت است. در این بیماری نرم شدگی غیرطبیعی در منشا رباط دیده می شود.

بیماری رباط استخوان کشکک

این بیماری با تغییر ژلاتینی رباط کشکک مشخص می شود و شامل کلاژن، سلول های رباطی و ساختمان عروقی غیرطبیعی است. در سونوگرافی معمولی دو بعدی می توان نواحی سیاه رنگ (هایپواکو) در یک تاندون  مبتلا به این بیماری را کشف کرد. با این حال گزارش شده است که ورزشکاران بدون علامت هم شکل تاندون غیرطبیعی شامل نواحی هایپواکو در سونوگرافی دو بعدی داشته اند و این یافته کمکی به پیش بینی وقوع بعدی علائم را ندارد.

در یک مطالعه مشخص شده که رباط های علامت دار نسبت به انواع بدون علامت هنگام انجام الاستوگرافی، به شکل قابل ملاحظه ای نرم تر هستند. همچنین در سایر رباط ها از جمله شانه و انگشتان هم مطالعات الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی با نتایج قابل قبولی به دست آمده است.

به طور کلی، رباط ها و عضلات، در بسیاری از شرایط بیماری زا نرم تر از بافت طبیعی هستند. ولی در مورد توده ها و ضایعات بدخیم، معمولا سفت تر از بافت نرمال هستند. همچنین استفاده از سونوگرافی داپلر (رنگی) می تواند اطلاعات اضافه تری به ما بدهد. از جمله اینکه پرخونی و مرحله بهبود بافت را نشان می دهد.

الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی بدن در چه مواردی به کار برده می شود؟

کاربردهای بالینی الاستوگرافی عضلانی اسکلتی بدن عبارت است از :

• تاندون ها (رباط ها)
• التهاب فاشیای کف پا
• عضلات

تاندون ها (رباط ها)

در اکثر رباط ها، میزان کشش آن ها (Tension) یک اثر تکرارپذیر و مشکل برای کنترل بر روی تصویربرداری دارد. برای مثال وقتی رباط استخوان کشکک زانو منقبض می شود، به شکل یکنواخت سفت است. ولی هنگام شل شدن حتی یک رباط نرمال، ممکن است نقاط نرم و نقاط نسبتا سست تری نشان دهد. برای به دست آوردن نتایج ثابت، کنترل کشش تاندون مهم است. نواحی نرم در تاندون ها با تورم، التهاب تاندون و یا ایجاد عروق جدید ارتباط دارد که با الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی مشخص می شود.

التهاب فاشیای کف پا

این بیماری یک علت شایع درد پاشنه است. علت بیماری شامل فاکتورهای متعددی است که فاکتورهای اصلی، فشار مکانیکی بیش از حد و دژنراسیون است. از طریق سونوگرافی معمولی دو بعدی، این بیماری تشخیص داده می شود. سونوگرافی افزایش ضخامت و از بین رفتن نمای سفید فاشیای کف پا را نشان می دهد.

در سونوگرافی فاشیای کف پای افراد مسن نسبت به فاشیای کف پای افراد جوان نرم تر به نظر می رسد. الاستوگرافی فاشیای کف پا سبب افزایشکارایی تشخیص سونوگرافی دو بعدی می شود. حتی در حالت هایی که سونوگرافی نتیجه بخش نیست، الاستوگرافی می تواند کمک بسیاری کند.

عضلات

ارزیابی خصوصیات مکانیکی و عملکرد عضلات را می توان با الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی بررسی کرد. الاستوگرافی برای تعیین میزان سفتی عضلات در درجات مختلف انقباض به کار می رود. و اعداد مشخص شئه برای هر عضله در وضعیت استراحت و طی انقباض تعیین شده است.

طی مطالعاتی، مقایسه بین نوار عضلانی (Electromyography) و الاستوگرافی SWE برای ارزیابی قدرت عضلانی بررسی شد و مشخص گردید که با الاستوگرافی، تخمین دقیق تری از قدرت عضلانی می توان به دست آورد.

تغییرات عضلانی ایجاد شده، به وسیله فعالیت با الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی ارزیابی شده است. طی این مطالعات مشخص شد که میزان سفتی عضلانی طی فعالیت افزایش پیدا می کند و 30 دقیقه بعد از فعالیت، به سطح قبل از فعالیت برمی گردد. آسیب های عضلانی ناشی از ضربه، کشیدگی ها یا پارگی ها، نرم تر از عضله های طبیعی و نرمال هستند. به کمک الاستوگرافی می توان آسیب های ناشی از ضربه یا کاهش جریان خون (ایسکمی) و یا اختلال عملکرد عصبی را ارزیابی کرد.

در ارزیابی محدوده نرمال ارتجاع پذیری (الاستیسیتی) عضلانی در اطفال، مشخص شد که الاستیستی عضلانی در حالت استراحت، به شکل قابل ملاحظه ای که الاستیسیتی عضلانی در حالت استراحت در اطفال در عضلات دو سربازویی به شکل قابل ملاحظه ای نسبت به عضله متقیم رانی پایین تر است.

کشف زخم بستر

در تجربیاتی ثابت شد که الاستوگرافی یک تکنیک پیش بینی کننده برای کشف زخم بستر است.

الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی تفاوت هایی بین مناطق سالم و مناطقی که زخم بستر زودردر آن ها در حال ایجاد است، نشان داد. به طوریکه مشخص شد نواحی نرم، نزدیک به پوست و نواحی سفت نزدیک به استخوان دیده شد.

بیماری های روماتیسمی

در مورد بیماری های روماتیسمی تا امروز، تحقیقات محدودی برای تعیین التهاب مفاصل توسط الاستوگرافی انجام شده است.

تومورهای عضلانی استخوانی

به طور کلی برای مشخص شدن توده ها از نظر خوش خیم یا بدخیم بودن، می توان از الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی استفاده کرد. توده های خوش خیم معمولا نرم تر و سفتی یکنواحت (هموژن) در کل توده دارند، در حالیکه توده های بدخیم، سفت تر و سفتی غیر یکنواخت دارند.

یکی از بهترین کاربردهای الاستوگرافی، تشخیص توده چربی (لیپوم) است. چرا که نرمی بیش تر از حد در لیپوم دیده می شود.

نتیجه گیری

الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی یک روش تصویربرداری تشخیصی نسبتا جدید برای سونوگرافی این نواحی است. الاستوگرافی با تکنیک های مختلف می تواند خصوصیات بررسی نشده قبلی بافت های نرم را ارزیابی کند.

آسیب بافتی، خواه تغییرات تاندونی دژنراتیو مزمن، خواه یک پارگی حاد در رباط یا تاندون، اغلب همراه با یک تغییر در خصوصیات کششی ساختمان رباط و یک نرم شدگی همراه است.

الاستوگرافی به کمک سونوگرافی، می تواند بررسی نسبتا کمی از این تغییرات با توجه به این خصوصیات فراهم کند. این یک بعد جدید از سیستم بافتی است که قبلا به شکل عمیق آشکار نشده بود.

علاوه بر این روند، ترمیم طبیعی همراه با افزایش قدرت کششی، تراکم و جرم بافتی است. این خصوصیات ترمیم بافتی نیز با الاستوگرافی ثابت شده اند.

با توجه به هزینه پایین و در دسترس بودن سونوگرافی الاستوگرافی سیستم عضلانی اسکلتی، امکان استفاده از آن، پاسخی برای مراقبت های درمانی و ترمیم رباط و عضلات آسیب دیده فراهم شده است.